Siekiera, topór czy karczownik? Odpowiadamy na pytanie jak wybrać odpowiedni model narzędzia, oraz na jakie parametry zwrócić szczególną uwagę

Siekiera jest obok noża jednym z najstarszych narzędzi stworzonych przez ludzkość. Siekiera służy do cięcia i rozłupywania drewna, ma też szerokie zastosowanie w pracach ciesielskich. Mimo szerokiego asortymentu, wszelkiego rodzaju pił mechanicznych, nadal stanowi ona podstawowe narzędzie przy pracy z drewnem. Nie doświadczonym użytkownikom może się wydawać, że wszystkie siekiery są takie same, jednak w zależności od kraju i regionu można spotkać bardzo wiele różnych typów i kształtów. Są siekiery polskie, śląskie, czeskie, amerykańskie, norweskie, itd. Każda ma nieco inny kształt głowicy i toporzyska. Niezależnie od kształtu i zastosowania, każda siekiera składa się z głowicy i toporzyska, czyli trzonka, nazywanego też rękojeścią. Głowica jest wykonana ze stali węglowej. Z jednej strony ma ostrze, z drugiej - tępej i szerszej - obuch. Otwór, w którym zamocowany jest trzonek, nazywany jest uchem. Trzonki do niedawna wykonywano wyłącznie z drewna, najlepiej z twardego i sprężystego gatunku. Najczęściej wybieranym drewnem jest jesion, orzesznik amerykański czy hikora. Obecnie można także wybrać wśród toporzysk z kompozytów, które pod każdym względem przewyższają trzonki drewniane - są odporniejsze na warunki atmosferyczne, nie wysychają, oraz nie wymagają klinowania. Kompozyty włókna szklanego mają bardzo dużą wytrzymałość na zginanie - po siekierze może nawet przejechać ciągnik. Rękojeści kompozytowe są zespolone z głowicą, więc możemy ich używać latami, bez problemów z osadzeniem. Najistotniejszymi parametrami uwzględnianymi przy wyborze siekiery są masa głowicy i długość trzonka. Wzrost ciężaru głowicy powoduje odpowiedni wzrost długość trzonka - co zapewnia dobre wyważenie i ułatwia pracę. Im siekiera jest większa i cięższa, tym lepiej nadaje się do rozłupywania kawałków drewna, ponieważ znaczącą część pracy przejmuje grawitacja. Należy pamiętać aby dobrać odpowiednią wagę narzędzia do swoich możliwości i wykonywanego zadania. Mniejsze siekiery wykorzystuje się do prac wymagających większej precyzji. Ważnym parametrem jest też szerokość ostrza. Siekiery uniwersalne i do prac ciesielskich mają ostrza szerokie, a rozłupujące zazwyczaj wąskie, które ułatwiają głębokie wbicie się w drewno. Można wyróżnić następujące rodzaje siekier. Siekiery kempingowe –posiadają niewielkie rozmiary, małą wagą, bardzo krótki trzonek oraz głowicę o wadzę nie większej niż pół kilograma. Taka konstrukcja została przeznaczona do cięcia drobnych gałęzi na ognisko czy drobniejszych prac w domu lub ogrodzie. Są świetnym narzędziem na małe wyprawy plenerowe, oraz kiedy nocujemy na otwartym powietrzu. Siekiery ciesielskie – przeznaczone są do prac stolarskich i budowlanych. Z tego też powodu są niezwykle ostre i precyzyjne. Ich charakterystyczną cechą  jest szlif ostrza pod niskim kątem. Przyda się również podczas prac w gospodarstwie rolnym, ogrodzie lub lesie przy ścinaniu mniejszych pni, np. siekiery tarnowskie, stosowane w leśnictwie. Siekiery z racicą – posiadają dodatkowe, specjalne zakończenie z zagięciem i szczeliną, umożliwiającą wyciąganie gwoździ z desek. Stosowane przy pracach ciesielskich. Toporki – wyglądem przypominają trochę większe wersje siekier kempingowych. Długość trzonka wynosi od 50 do 60 cm a całkowita waga wynosi mniej niż jeden kilogram. Są bardzo lekkie i poręczne, doskonale sprawdzając się przy drobnych pracach przydomowych czy w ogrodzie. Występują one w wielu odmianach, np. toporek strażacki, którego obuch jest przekształcony w oskard, pozwalający w trakcie pożaru sforsować różnorodne przeszkody czy toporek serbski z ostrzem wygiętym w kształt tasaka. Siekiery rozłupujące – to najbardziej specjalistyczna odmiana siekier. Ich konstrukcja sprawia, że doskonale nadają się do przygotowywania drewna na opał, do pieców czy kominków. Są to siekiery bardzo ciężkie. Sama głowica często waży ponad 4 kg. Charakteryzują się one bardzo długim, prostym trzonkiem i masywną, krótką głowicą. Ich szlif jest dość charakterystyczny – z dużym kątem ostrzenia, przez co głowica szybko rozszerza się od ostrza w stronę czepca i przypomina klin. Taki kształt sprawia, że nawet nie do końca przecięte drewno, zostaje na tyle rozsunięte na boki, że pęka pod wpływem wewnętrznych napięć. Niektóre modele, są wyposażono dodatkowo w specjalny klin na policzkach głowicy, ułatwiający rozdrabnianie poszczególnych szczap drewna. Karczowniki – inaczej maczety. Przypominają mocno wygięty w dół, bardzo duży nóż. Ich przeznaczeniem jest karczowanie krzewów, zarośli, obcinanie mniejszych gałęzi. Znajdują zastosowanie zarówno w przydomowym ogrodzie, jak i w gospodarstwie rolnym. Merliny – czyli tzw. siekieromłoty. Jak sama nazwa wskazuje, są one połączeniem młotów z siekierą. Z jednej strony znajduje się ostrze, natomiast w pozycji obucha jest młotek. Mają proste i długie trzonki. Rozwiązanie to, sprawdza się w warsztatach ciesielskich i przy pracach takich jak rozłupywanie pni, wbijanie kołków lub słupów w ziemie czy ciosaniu drewna. Siekiery dwustronne – zamiast obucha posiadają dodatkowe ostrze, zazwyczaj identyczne z drugim. Rozwiązanie to umożliwia kontynuowanie pracy w przypadku stępienia się jednego ostrza – wystarczy wówczas obrócić siekierę. Siekiery dwustronne, stosowane są głównie w leśnictwie, przy wycinaniu i karczowaniu lasów. Są popularne w Ameryce Północnej, dlatego też wiele siekier kanadyjskich posiada właśnie taką konstrukcje. Siekiery uniwersalne – często nazywane też standardowymi lub gospodarskimi, są cięższe niż siekiery ciesielskie, jednak lżejsze od siekier rozłupujących. Jak sama nazwa wskazuje, mają najwięcej zastosowań, niemniej są mało wyspecjalizowane pod kątem jakiejkolwiek pracy. Nadają się do wszelkich prac domowych, przygotowywania drewna na opał czy do prac ogrodniczych. Akcesoria Lista akcesoriów do siekier jest krótka. Można dokupić zawieszki pozwalające przywiesić siekierę przy pasku, ochraniacze na ostrze, ostrzałki i kliny. Kliny przydają się przy ścinaniu drzew i rozłupywaniu większych kawałków drewna - wbity w pień klin uderza się obuchem. Warto stosować kliny z nakładkami poliuretanowymi, które zapobiegają odpryskiwaniu niebezpiecznych odłamków. Klin może też być integralną częścią głowicy, która rozszerza się wtedy silnie w środkowej części w stronę obucha.    Ekonomicznie lepiej kupić dwie siekiery niż siekierę i klin. Jedną średniej wielkości, uniwersalną, oraz drugą - typową do rozłupywania. Dodatkowe kliny przydają się raczej osobom pracującym zawodowo w lesie. Jeśli będziemy obrabiać tylko drewno do kominka, podzielone już na mniejsze kawałki, jedynym potrzebnym dodatkiem będzie ostrzałka. Najlepsze są modele ceramiczne, które wyglądają jak ostrzałki kuchenne. Są niezwykle skuteczne pod warunkiem, że siekiera jest zadbana, a ostrze nie jest wyszczerbione.